Black Narcissus

Schitterende, verbazingwekkende film van Michael Powell en Emeric Pressburger die zich bijna zeventig jaar later nog kan meten met de besten van nu.

Vijf Anglicaanse nonnen, geleid door de jonge Sister Clodagh, wagen een grote stap door een klooster en hulppost op te zetten hoog in de Himalaya. Het gebouw dat zij hiervoor betrekken huisde ooit de harem van de plaatselijke heer, iets waar de weinig verhullende muurschilderingen voortdurend aan herinneren. Al gauw wordt duidelijk dat deze vreemde omgeving een behoorlijke beproeving is voor de gezusters, met name voor Sister Ruth, die al in het moederklooster in Calcutta zorgen baarde. Bovendien is er de aanwezigheid van de Britse regeringsvertegenwoordiger Mr. Dean ter verhitting van de gemoederen.

De film stroomt over van schoonheid. Van de geschilderde achtergronden tot de tijdloze en geheel havermoutkleurige habijten die fladderen in de koele bergwind tot de fraai ‘ingelijste’ gezichten van de gezusters. Vermaard cinematograaf Jack Cardiff nam voorbeeld aan de schilderijen van de Nederlandse meesters en maakt de ene na de andere prachtige compositie, spelend met kleuren, licht en schaduw. De hoeken, close-ups en bewegingen van de camera zijn duidelijk zorgvuldig gekozen en ter grote versterking van de uitwerking van het verhaal.

Deborah Kerr is geweldig als strenge doch barmhartige Sister Clodagh – meester van haar schitterende gezicht en stem. David Farrar is meer dan geloofwaardig als de aantrekkelijke Mr. Dean en komt menig maal bijzonder droog uit de hoek.

Maar het is Kathleen Byron die de film steelt met haar vertolking van Sister Ruth. Het is haar rol waarin de motieven en thema’s van de film het sterkst tot uiting komen. Kathleen Byron maakt goed gebruik van haar felle schoonheid, indringende staren, karaktervolle lichaamstaal en een stem die op de juiste ogenblikken snijdt met spottende ondertoon. Haar Sister Ruth heeft een stormend gemoed, roerend met hevige verlangens die onder de beproevingen geheel uit de hand lopen. De vaak schokkende wijze waarop zij langzaam maar zeker buiten zinnen raakt draagt ertoe bij dat deze film een meesterwerk is.

Black Narcissus is een zinderend melodrama zonder verontschuldigingen – een zeer mooi verbeelde koortsdroom die met suggestie meer bereikt dan andere, nieuwere films met uitdrukkelijkheid kunnen. De film is des te doeltreffender zoals hij het kloosterleven serieus neemt als roeping in plaats van dat het zich verlaagt tot het belachelijk maken ervan. Een gelald spotlied van een dronken Mr. Dean daargelaten...

---

Een laatste woord over deze DVD-uitgave:

Helaas bevat de Nederlandse DVD uit 2010 (in de reeks “Cinema Classics”) een niet of nauwelijks gerestaureerde druk van de film. De kleuren zijn verlopen en het beeld zit vol krassen en andere onvolmaaktheden. Niettemin is het aan te raden deze DVD aan te schaffen. Hopelijk ziet de Nederlandse markt spoedig een volledige gerestaureerde uitgave van deze film op BluRay, naar voorbeeld van de uitstekende uitgaven in de VS, zoals verzorgd door Criterion, en het Verenigd Koninkrijk, zoals verzorgd door ITV.

Adembenemend, mooie Britse filmklassieker van het vermaarde producenten/regisseurs duo, Michael Powell (1905-1990) en Emeric Pressburger (1902-1988), die tevens het schitterend geconstrueerde scenario voor hun rekening namen, gebaseerd op de gelijknamige novelle (verschenen in 1939) van schrijfster Rumer Godden (1907-1998). Deborah Kerr (1921-2007) is prachtig in de rol van zuster Clodagh die leiding geeft aan een uitverkoren groep religieuzen, behorende tot de Orde der Dienaressen van Maria te Calcutta, die de opdracht meekrijgen een missiepost te stichten in het voormalige paleis van Mopu, hooggelegen in de onherbergzame Himalaya's. Ze wordt omringd door een uitstekende cast met een meeslepende en opvallende rol voor Kathleen Byron (1921-2009), als zuster Ruth, die langzaam maar zeker tot waanzin wordt gedreven. Judith Furse (1912-1974) is perfect als de ferme en stevige zuster Briony, terwijl May Hallat (1876-1969) opzien baart met haar spel als Angu Ayah, de ietwat vreemde beheerster van het vervallen paleis dat ooit dienstdeed als lusthof. Maar er is nog veel meer om van te genieten zoals onder andere Flora Robson (1902-1984) als zuster Philippa die zorgdraagt voor de tuin, Jenny Laird (1917-2001) als de vrolijke zuster 'Honey', een jonge Jean Simmons (1929-2010) als de verleidelijke Kanchi, de jong gestorven Sabu (1924-1963) als de potsierlijke Jonge Generaal en de zeer mannelijke David Farrar (1908-1995), als Mr. Dean, die door zijn aanwezigheid de geloften van de zusters danig op de proeft stelt. "Black Narcissus" behoort tot de allermooiste Technicolor-speelfilms ooit gemaakt, met indrukwekkend camerawerk van Jack Cardiff (1914-2009) die zich liet inspireren door de beroemde schilderijen van de Nederlandse meester Johannes Vermeer (1632-1675) en er verdiend een Oscar mee won in de categorie 'beste fotografie in kleur'. Hoewel misschien anders doet vermoeden, werd de film in zijn geheel in Engeland opgenomen en werd er veel gebruik gemaakt van miniaturen en matt-paintings (geschilderd door W. Percy Day en zijn twee zonen, Arthur George Day en Thomas Sydney Day). De wondermooie vormgeving was het werk van de Duitse art-director Alfred Junge (1886-1964) en ook zijn niet onbelangrijke bijdrage werd beloond met een Oscar in de categorie 'beste art direction/set decoration in kleur'. Let trouwens ook op de schitterende kostuums, ontworpen door Hein Heckroth (1901-1970). De mooi klinkende muzikale score werd gecomponeerd door Brian Easdale en aangevuld met traditionele liedjes als "Lullay My Liking" en "The First Noel". Betoverend Europees meesterwerk!