Post uit Rusland 1972-2020

Bij het zien van de schitterende cover van Post uit Rusland van Laura Starink wil je weten wat voor lied de man zingt. Zou het een vrolijk of een melancholisch lied zijn? Je vindt het haast jammer dat je de muziek niet hoort. Ondertussen wil je ook weten wie die man is en wat zijn achtergrond is. De titel doet vermoeden dat het boek brieven bevat van mensen uit Rusland, dat het om diverse briefwisselingen gaat, maar dat is niet waar. De auteur heeft haar ontmoetingen met vele mensen uit Rusland en haar mening over Rusland in een boek verwerkt.
In Post uit Rusland van Laura Starink neemt de auteur je mee naar Rusland. Na de proloog begint ze haar reis in Glazok en zal voor dit boek daar ook eindigen. Vanaf Glazok tot en met Glazok en er tussenin vertelt de auteur over de vele ontmoetingen die ze in Rusland had. Ze praat met de mensen over de politiek, het leven in Rusland, de veranderingen die het land ondergaat / heeft ondergaan, maar ook over hoe sommigen weer terug willen in de tijd en weer anderen die het anders willen. De verhalen laten bijvoorbeeld zien hoe hard het leven voor heel veel mensen is in Rusland, waarom ze altijd op hun hoede zijn voor iedereen, wat ze krijgen te horen over de rest van de wereld, hoe ze denken over de diverse presidenten, hoe mensen bang worden gemaakt, hun afkeer voor het westen en de Amerikanen, hoe de rechtspraken daar zijn en nog veel meer. Je krijgt dankzij de ontmoetingen die de auteur had met de diverse personen uit Rusland een heel boeiend kijkje in een land dat enerzijds bekend is om zijn naam en vooral de vele mediaberichten, maar tegelijkertijd ook vol geheimen zit waar je als buitenstaander niet of nauwelijks achter kan komen hoe de mensen echt zijn, hoe het echt in dat land eraan toe gaat.
Aan alles kan je in Post uit Rusland merken dat Laura Starink heel veel weet over Rusland, dat ze zich heeft verdiept in de geschiedenis van Rusland, dat ze daar al jarenlang komt en daardoor makkelijker contact maakt met de mensen in Rusland. Oke, niet met allemaal, maar wel met veel Russen, van laag tot hoog. En met haar ervaringen in Rusland, hoe zij dat allemaal heeft ervaren. Daardoor kan zij niet alleen liefdevol over Rusland praten, maar durft ze ook kritisch te zijn over het land dat ze zo goed kent zoals bijvoorbeeld over de gifmoorden. Voor de lezer, die daar nog nooit is geweest of alleen op vakantie is geweest, is dit een boeiend boek waarbij je een goed beeld krijgt van Rusland, mede dankzij de diverse verhalen van de inwoners van Rusland. De lezer zal geregeld verbaasd zijn, het soms niet willen geloven zoals bijvoorbeeld dat mensen om niets opgepakt kunnen worden, maar voelt tegelijkertijd niet alleen de liefde van de auteur voor het land, maar bijvoorbeeld ook van een bewoner voel je de liefde voor de plaats waar ze woont. Het boek is op een beeldende en vlotte manier geschreven. Van begin tot eind wordt je erin meegenomen.
Wat alleen nog mist is een fotokatern. Door haar vele ontmoetingen en haar vele bezoeken aan de vele plaatsen in Rusland, was het wel leuk geweest als daar enkele foto's van in het boek hadden gestaan. Dat had het boek compleet gemaakt.
Kortom; Post uit Rusland van Laura Starink is een boeiend boek over het leven in Rusland. Het zijn persoonlijke verhalen van de mensen die daar wonen en met liefdevolle, maar ook kritische woorden van de auteur voor de mensen daar wonen en voor het land zelf. Aan alles kan je merken dat ze niet zomaar wat heeft geschreven, maar dat ze en zelf ervaring in dat land heeft omdat ze daar vaak komt en heel veel onderzoek heeft gedaan naar dat land.

Door lezing van dit boek kun je, met het nodige geduld, een zeker inzicht krijgen in het leven van een aantal mensen in een aantal mileus in Rusland. De opzet, een verhaal geschreven vanuit de eigen beleving, is per definitie subjectief. Er komt een veelheid aan persoonlijke ervaringen aan bod met een bijna even grote hoeveelheid citaten en verwijzingen naar andere schrijvers. Dit bevordert, voor mij, de leeservaring niet, sterker nog na een tijdje begint het me te irriteren: Het lijkt alsof je in een turbo versie van Natasja´s Dans van Orlando Figes bent terecht gekomen die in het huidige tijdsgewricht speelt.
De schrijfster heeft ongetwijfeld een vlotte pen, maar voor mij kan ze haar boodschap ook in 200 kantjes kwijt
De Omslag en de layout zijn erg goed verzorgd en zien er aantrekkelijk uit.

Voor de lezer is het geen zoekplaatje, Laura Starink valt met haar Proloog met deur in huis door er geen misverstand over te laten bestaan hoe ze positie kiest in de recente, post sovjet geschiedenis van Rusland, haar met tussenpozen journalistieke standplaats, waardoor je haar bundel verhalen over ‘gewone mensen’ ook meteen kunt plaatsen: ze observeert en schrijft als een ‘ouderwetse mensenrechtenactivist’. Ook al maak je haar na ‘bijna een halve eeuw’ als Rusland kenner niet meer veel wijs, ze blijft gefascineerd door en zoeken naar de raadsels, de intriges en de ogenschijnlijke onhoudbaarheid van een ‘maatschappij met twee gezichten: in huis (in het bijzonder en per traditie de keuken) warm, hartelijk en humoristisch, op straat gesloten, formeel en huichelachtig. Een land met een onvoorstelbare urbane metamorfose, met een grauw Moskou dat na de perestrojka, dat een onbedoeld en abrupt einde inluidde van zeven decennia sovjet imperium dat miljoenen mensen terroriseerden en offerden op het seculiere altaar van een perfecte staat en een nieuwe maatschappij, zich binnen de kortste keren tooide met ‘zonnige terrasjes op het rode Plein’, en met alle winkelketens van moderne metropolen op loopafstand. Met het inzoomen op de dagelijkse beslommeringen en belevenissen van individuele burgers kleurt ze deze van een totalitair socialisme naar een ‘wild kapitalisme’ getransformeerde wereld in. Dat levert aandoenlijke, soms meelijwekkende als ook misstanden aan de kaak stellende essays en reisbeschrijvingen op. Ze laat met ‘Het maaiveld van Glazok’ de treurige lege keerzijde zien van een ontvolkt en ontzield platteland. Eens een bloeiend dorp met duizenden inwoners, werkend op collectieve boerderijen, met althans een gevoel daarmee van geborgenheid en bestaanszekerheid, treft ze in dit nieuwe Rusland leeggeroofde stallen aan, leeggelopen schoolpleinen en een leeg verlangen naar ‘vroeger toen alles beter was’. In feite had toen ‘iedereen even weinig’ aldus haar afsluitende hoofdstuk over ‘De Hemel boven Glazok’. Die hemel is gebleven en daarmee blijft ook ‘alles gaan zoals het altijd is gegaan’, tenminste voor degenen die zich niet met de overheid bemoeien, een eigen moestuintje hebben en blijven klagen over de hoge, zakkenvullende heren. Ingeklemd tussen beide hoofdstukken waarin met romantische weemoed en mismoedigheid de teloorgang van het platteland is beschreven, zitten haar pareltjes over de onvoorstelbare willekeur van het Russische rechtssysteem. Dat is niet iets recents, maar zit gewoonweg genetisch ingebakken in de geschiedenis van een land waar een aanklacht eigenlijk al een veroordeling inhoudt. Ze laat je proeven, ‘eindeloos voortboemelend en in de leegste starend’ vanuit de bijna 10.000 km lange
Transsiberische trein, aan de onmetelijkheid van een land dat eenvijfde van de aardbol beslaat, relatief dunbevolkt is, met 20.000 km te bewaken landsgrens en een 'eeuwige angst' voor omsingeling, invallende troepen en spionnen en een groot leger dus ziet als een absolute noodzaak. Een onmetelijkheid die miljoenen verbannen burgers een Siberische dwangarbeid en dood injoeg in 30.000 kampen: ‘de Russische cultuur is doordrenkt van de droesem van kampen en gevangenissen’. Ook beschrijft ze beeldend en roerend de rijkdom en tegelijkertijd tragedies van kunst, cultuur en literatuur in een staat die liever dicteert en doceert dan leert en uitprobeert.

Mijn liefde voor Rusland is geboren als jongvolwassene door het lezen van de Russische Konsalik boeken van mijn vader. Op de school was ik heel erg geïnteresseerd in Rusland en de manier hoe ze daar dingen georganiseerd hadden. De interesse is gebleven maar nu ik dit boek zo lees blijkt wel hoe oppervlakkig mijn ideeën waren, hoe beïnvloed door het nieuws dat naar buitenkomt.
Ik heb genoten van de reis van Laura door Rusland van Glazok naar Siberië en weer terug. Zij beschrijft het Rusland van de gewone man/vrouw en van de wat meer invloedrijke mensen. Het maakt dat ik anders over dingen ga nadenken en me nog meer ga afvragen welk nieuws krijgen we hier voorgeschoteld en klopt dit wel. Zo kende ik Siberië alleen van de strafkampen maar dat er nog veel meer over te vertellen is had ik geen idee van. Dat het communisme diep in het bloed van de bewoners zit, generatie lang ook al wordt het land niet meer op die manier aangestuurd, heb ik me nooit zo beseft.
Daarnaast is de schrijfstijl van Laura erg mooi, beeldend geschreven. “Als je de Russische lente hebt gezien, ken je de kruiende rivier die losbreekt uit de houdgreep van het ijs.” En ook om de uitgestrektheid weer te geven van Siberië vertelt ze van uitgestrekte gebieden, niet ontsloten die worden omschreven als “bezdorozje (wegloosheid)”.
Het is een echt non-fictie boek met een zeer passende voorkant, duidelijke hoofdstuk indeling en een schat aan informatie. Het zet je aan het denken om eens een Russische roman te lezen of om op reis te willen naar dit bijzondere land en tot die tijd laat je je door Laura meenemen. Het is geen boek om in een keer uit te lezen. Het is een boek om stukje bij beetje te lezen en te herlezen en te genieten. Het is zeker geen opsomming van droge feiten maar vraagt wel om je aandacht. Er worden veel Russische woorden gebruikt, weliswaar met vertalingen erbij maar dat vraagt wel enige aandacht en concentratie.

In Post uit Rusland herken je meteen de hand van de journalist. Laura Starink heeft als correspondent van het NRC Handelsblad gewerkt in Rusland. Haar eigen ervaringen als journalist in de tijd van de perestrojka en tien jaar daarvoor als student in Leningrad verweeft ze met gedegen onderzoek. Ze vergelijkt de verschillende periodes in de recente geschiedenis van Rusland met elkaar. De verandering die Rusland heeft ondergaan, heeft zij zelf mogen ervaren. Je moet er wel even voor gaan zitten om Post uit Rusland goed tot je door te laten dringen. De gedetailleerde weergave van de geschiedenis van Rusland van 1972 tot 2020 maakt het niet tot lichte toegankelijke kost, maar waarom zou je het jezelf altijd makkelijk maken? Na het lezen van dit boek heb je een goed beeld van de veranderingen die Rusland ondergaan heeft. Waar wij met onze Westerse ogen kijken naar Rusland weet de auteur je als lezer ook op een andere manier naar Rusland te kijken. De perestrojka heeft niet alleen maar goeds gebracht. Het heeft ook gezocht voor een land in verwarring. De onderwerpen die in de verschillende hoofdstukken besproken worden variëren van politiek en cultuur tot gruwelijke praktijken tegen Russen die in opstand kwamen tegen het regime.

Post uit Rusland doet denken aan Tsjaikovskistraat 40 van Pieter Waterdrinker, dat eveneens een intieme inkijk geeft in de Russische samenleving die voor ons westerlingen veelal verborgen blijft. Post uit Rusland is voor de literaire doorzetters. Gun jezelf de tijd om dit boek te lezen en je leert Rusland op een hele andere manier kennen.

Het boek bevat het verhaal van een Nederlandse journaliste die decennia lang in Rusland gestudeerd en gewerkt heeft. Doordat ze zolang in Rusland (en het voormalig Sovjet Unie) heeft verbleven, heeft ze goede en diepgaande gesprekken gehad met Russen in diverse lagen van de bevolking. In het begin vond ik de vele Russische namen en woorden die ik tegenkwam vervelend en verwarrend. (Achterin het boek zit wel een woordenlijst, maar daar staan niet alle woorden in). Het haalde zelfs een beetje het enthousiasme in het lezen van het boek eruit. Maar toch werd ik aangesproken door de uitleg van de gedachtegang van de meeste Russen, waardoor ik toch verder las. Ze vertelde over de diverse politieke leiders en periodes en maakte het ook begrijpelijk waarom de Perestrojka niet werkte, maar ook waarom er zoveel mensen achter Poetin (lijken) te staan. Voor een westerling lijkt het allemaal onbegrijpelijk wat er gebeurt, maar door de verhalen in het boek komt er meer inzicht in de situatie. De titel "Post uit Rusland" snap ik niet, want het gaat niet over verstuurde of ontvangen brieven of ansichtkaarten, maar door gesprekken die zij gevoerd heeft. Desalniettemin is het een interessant boek dat een goed inzicht geeft in de politieke situaties en wendingen in Rusland.

Laura Starink, Post uit Rusland 1972-2020

Als hij hoort dat ik uit Nederland kom, legt hij uit dat het woord ‘democratie’ van demon komt. “Het is van de duivel en niets voor Russische mensen die van autocratie en religie houden. Jullie hebben rariteiten als homohuwelijken. Godzijdank bestaat dat bij ons niet. Wij hebben Poetin en dat is een fatsoenlijk man. Je kunt niet ontkennen dat hij intelligent is. Hij voert heel langzaam veranderingen door. Wij weten dat heftige schokken niks goeds brengen en onze regering bestaat nu eenmaal uit oplichters, bandieten en boeven...”
Laura Starink, hier in gesprek met een plattelands stuccadoor, verhaalt in ‘Post uit Rusland, 1972-2020’ hoe zij in gesprek met gewone mensen merkt hoe diep de machthebbers steeds weer ingrijpen in het leven van het individu en hoe vindingrijk hij daarmee omgaat.

In de afgelopen vijftig jaar zag Starink een gesloten en in zichzelf gekeerde Sovjet Unie veranderen in het Rusland van nu. Eerst als student Slavische talen, later als NRC-correspondent was ze getuige van de ontwikkelingen in grote steden als Moskou en van de eeuwige stilstand van het platteland. Moskou is nu bijna een mondaine westerse wereldstad waar op het eerste oog praktisch alles kan. Het dorpsleven heeft stilgestaan: “Je kan daar je hart niet luchten, overal wordt geroddeld, of zoals de Russen zeggen: waar je ook spuugt, je raakt altijd een familielid.”
Met onderkoelde humor maar beslist ook kritisch geeft Starink een bundel korte verhalen over dissidenten, verraad, propaganda, censuur, harteloze onverschilligheid, een niet deugende rechtspraak, showprocessen op de staatstelevisie, geschiedvervalsing in het onderwijs, geheime diensten die wel van naam maar nooit van aanpak veranderen. Ook verhaalt ze over dubbele moraal, Poetins internet-trollen, moorden op tegenstanders en critici, over meebuigende burgers en de vraag of er een alternatief is voor het Poetinisme, of Rusland kan moderniseren of gedoemd is overheerst te blijven door middelmatige en corrupte bestuurders die de staat vooral gebruiken voor eigen gewin.
De goed opgeleide stedelijke bevolking is door internet en buitenlandse contacten klaar voor het moderne leven en wil aansluiting bij de rest van de moderne wereld. De Kremlin-truc, om de bevolking te mobiliseren door mensen angst aan te jagen met een buitenlandse vijand, lijkt uitgewerkt, maar Poetin is nog lang niet uitgeteld. Zijn in de troonrede van 15 januari 2020 voorgestelde en in maart 2020 vastgestelde grondwetswijzigingen maken het mogelijk om ook na zijn aftreden in 2024 een politieke hoofdrol te blijven spelen. Poetin heeft het systeem helemaal naar zijn hand gezet door de oligarchen aan zich te onderwerpen, de massamedia naar zich toe te trekken en de geheime dienst weer een hoofdrol te geven. Met zijn machtsmonopolie vecht hij Rusland terug naar de status van grote mogendheid. Hij eist een prominente positie op in de internationale politieke arena door annexatie van de Krim, inmenging in Amerikaanse verkiezingen, hack-operaties, mistige gifmoorden.
Laura Starink sluit haar analyse af met de vaststelling dat ‘de kwalen van de sociale media, de opbloei van het populisme, de leugenachtigheid van politici en machthebbers, de richtingloosheid van de globalisering en de uitwassen van het liberalisme niet door Rusland in gang zijn gezet, maar wel door het Kremlin ten volle worden uitgebuit.’
Terugkijkend op haar jaren is Rusland denkt Laura Starink “behoorlijk vaak verdwaald te zijn in de coulissen van de fake state, overigens in het prettige gezelschap van veel Russen.”

Post uit Rusland is een boek van Laura Starink, een boek wat zoals de titel doet vermoeden over Rusland gaat.
Het land waar zij jaren gestudeerd en gewerkt heeft, zo heeft ze verschillende periode in de geschiedenis van Rusland dus van dichtbij meegemaakt.

Ondanks dat ik eigenlijk door de titel dacht dat het ook werkelijke brieven zouden zijn, zijn het meer verhalen en interviews die ze heeft gehad met Russen die haar pad soms vroeger al hadden doorkruist, maar soms ook verhalen van Russen die ze een soort per toeval tegen is gekomen.
Het boek geeft een heel breed beeld over Rusland, een kijkje in de toch wel zeker voor ons bizarre geschiedenis, maar ook over hoe het nu is om te leven in Rusland onder de leiding van Vladimir Poetin.
Je krijgt iets mee over de geschiedenis vanaf Lenin, je leert een hoop over Chroesjtsjov, Brezjnev, Gorbatsjov, Jeltsin, die eigenlijk allemaal weer een hele kant hadden op het regeren van het land, zo werden veel dingen onder Gorbatsjov en Jeltsin weer wat losser, en heeft Poetin dat weer wat terug geschroefd.
Sommige dingen lees je echt met enorme verbazing, zijn dan dingen waar je je gewoon niet kan voorstellen dat het daadwerkelijk gebeurde. en ook gewoon soms nog steeds gebeurd.

Je voelt tijdens het lezen de liefde die Laura Starink heeft voor Rusland, maar ook dat ze best kritisch is, wat opzich logisch is, ze geeft een bepaald beeld van Rusland wat je gewoon niet kan romantiseren.
De manier van schrijven is prettig, het is over het algemeen goed leesbaar, maar blijft vooral boeiend, het is geen boek dat je zo achter elkaar uitleest al is het soms ook best een soort spannend, maar daar is het ergens gewoon te heftig voor.
Ook heeft ze een manier van schrijven dat je je wel kan voorstellen hoe het er op sommige plekken uit gezien moet hebben, zoals in de goelags, kleine minidorpjes en de steden
Dit boek is voor iedereen die zeker meer over Rusland wil weten een boek wat je gewoon moet lezen, je leert er ook gewoon heel veel van.

Met het lezen van “Post uit Rusland” ontstaat een enorme behoefte om op reis te willen gaan en de oude boeken van Russische schrijvers weer te willen lezen. Laura Starink (1954) studeerde Slavische taal- en letterkunde en werkte bijna dertig jaar als journalist voor NRC Handelsblad. Haar liefde, ja echte liefde, voor Rusland druipt uit elke zin die je leest. Hoe lyrisch zij haar gesprekken verwoord van ontmoetingen met de gewone man of vrouw, of het dorpshoofd. Het is deze aanstekelijkheid, nee meer dan aanstekelijkheid, haar kennis, haar enthousiasme, dat je meeneemt door Rusland. Haar kennis van de schrijvers, veelal dissidenten, geven een beeld van Rusland dat mij nog meer uitdaagt om te springen in het zwembad van Russische boeken. Zeker omdat Starink een context biedt waarin de schrijvers leefden, schreven, aten en dronken of mishandeld en gemarteld werden.
Ze neemt je mee door Rusland, laat je voelen welke omstandigheden er in Siberië waren. Het geeft een beeld van Glazok, een plaats op zo’n driehonder kilometer afstand van Moskopu, dat gekenmerkt werd door de geschiedenis waarin Rusland zich ontwikkelde. Hoe rijkdom vervolgens teloorging. Hoe toch een dorp zich staande houd, met mannen nar de steden en vrouwen en kinderen die achterbleven.
De kenmerken van de Russische staat met Stalin, Lenin, Brezjnev, vervolgens de perestrojka van Gorbatsjov. Maar paste die perestrojka wel bij Rusland? Starink geeft een inkijkje in een systeem waarin je de vraag stelt of die wel past, of men als Russen überhaupt daarbij gebaat waren. Luisterend naar alle citaten, mensen, schrijvers die aan bod komen in “Post uit Rusland” ontrafeld zich een beeld waarbij Poetin hoe dan ook de leider is op de juiste plek en tijd. Orde bieden is wat Poetin doet. En Starink schrijft alsof die orde is wat Rusland nodig heeft, alsof het niet anders kan. Met als negatief of wellicht logisch gevolg dat de burger ook nu weer aan het langste eind trekt. Of is het de eenling die het systeem weerstaat?
Kortom een boek dat mij heeft gegrepen, dat de melancholie en de onverzettelijkheid lijfelijk heeft doen voelen.

Post uit Rusland is een persoonlijk verhaal van Laura Starink, gebaseerd op haar verblijf in de Sovjet-Unie ten tijde van Brezjnev en de perestrojka van Gorbatsjov. Vervolgens heeft ze het Rusland van Poetin bezocht, het nieuwe “tsarenrijk”, om met eigen ogen te zien wat er allemaal is veranderd.

In de Proloog geeft ze een heldere beschrijving van deze achtergrond. De spanning tussen de macht (de staat) en de burger vormt de rode draad in het boek. De schrijfster kijkt naar het gevecht met een persoonlijke blik waarbij haar sympathie uitgaat maar de eenling. De lezer krijgt overigens alle ruimte om zijn eigen beeld en mening te vormen bijvoorbeeld door na te denken over vragen als: Hoe repareer je het zelfvertrouwen van staat en burgers van een gedecimeerde grootmacht die zoekt naar eerherstel voor verloren gewichtigheid? Waar vind je een nieuwe identiteit na het afschudden van je ideologische veren?

Laura laat je kennismaken met alle lagen van de bevolking. De vertegenwoordigers van de Staat, van kunst en cultuur, intellectuelen, arbeiders, onderwijzers, ze komen allemaal aan bod. Zij vertellen hun verhaal van toen en nu. Ze ontmoet daarvoor bewoners van de metropool Moskou maar ook van het platteland, zoals bijvoorbeeld het dorp Glazok. Ze heeft in al die jaren een breed netwerk opgebouwd in de Russische samenleving en daar mogen wij nu deelgenoot van worden.

Wat dit boek een extra dimensie geeft is dat het niet uitsluitend is gebaseerd op interviews maar dat ze ook aandacht heeft voor de wijze waarop “het leven in en het denken over de maatschappij” zijn weerslag vindt in literatuur, schilderkunst en toneel. Wanneer de kunstzinnige uitingen niet passen bij het ideaalbeeld van de macht heeft dat vergaande gevolgen voor de kunstenaar. Propaganda, nep-nieuws, schijnprocessen en strafkampen, ze bestaan nog steeds.

Dit boek is een absolute aanrader voor een ieder die Rusland wil doorgronden vanuit het perspectief van haar eigen inwoners en de wijze waarop het land wordt bestuurd door de jaren heen. Voor wie meer wil weten over Rusland biedt het boek talloze tips in de vorm van boeken, films, documentaires etc.