Altijd iets te vinden De kunst van het oordelen

Het afgelopen jaar is het bezoek aan musea en tentoonstellingen dramatisch naar beneden gegaan.
Wat echter wel tot een ongekende bloei is gekomen is het aantal publicaties over kunst en de daaraan gerelateerde verkoop.

Een goede zaak zeker omdat dit toch een niche markt is.
Dit boek gaat verder dan een algemeen boek over een specifieke kunst of kunstenaar.
Ze beschrijft over de achtergrond of gedachten welke met kunst te maken hebben, en wat zien wij als afstandelijke beschouwer.


Altijd iets te vinden.
Wieteke van Zeil (Den Haag, 1973) is cultuurjournalist en schrijver. Sinds 2003 schrijft ze over oude meesters en moderne mores in de Volkskrant. Ze studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, werkte enkele jaren in musea, organiseerde debatten over kunst, diversiteit en religie, en twijfelt toch nog altijd meer dan dat ze weet.
Van Zeil heeft de afgelopen jaren talrijke columns geschreven in de weekendbijlage van de Volkskrant,
in die stukken neemt zij een schilderij en pakt daar weer een detail uit en gaat daar verder op in, het is verbazingwekkend wat er allemaal in zo’n klein stukje uit een doek zit. De (kunst) blik is onderzoekend, analytisch, begripvol. En heeft altijd verbazing in zich. Na lezing van het boek kijk je anders naar een schilderij.

Altijd iets te vinden gaat over kijkplezier, nieuwe perspectieven, snelle meningen en gewogen oordelen. We hebben over van alles en nog wat een mening, aangejaagd door de dynamiek van sociale media en de tijdgeest van nu: druk, gehaast, polariserend, en IK op de eerste plaats. Volgens Van Zeil ‘kan het kunst kijken ons helpen: kunst is geduldig, houdt je nieuwsgierig en verruimt je blik’.
Heb je je ooit afgevraagd waarom jij bepaalde kunstwerken verafschuwt en andere het de hemel in prijzen? Ziet de beschouwer andere dingen gaat het dan compositie, perspectief, vorm of penseelstreken?
Of is er iets anders aan de hand, een soort psychologisch proces dat ons collectief - en nogal per ongeluk - doet beslissen welke kunstwerken meesterwerken zijn en welke niet?
Het is geen boek om rustig op de bank in één keer uit te lezen, daar is de inhoud niet geschikt voor.

De hoofdstukken zijn teksten om te overpeinzen en je omgeving te beschouwen.
Na dit gelezen te hebben kijk je anders naar kunst, maar ook daarbuiten zie je andere dingen,
de ene keer groots en meeslepend dan weer heel klein.

Zo af en toe word je verrast door een boek. Bij Altijd iets te vinden was dat zeker het geval. In onze huidige maatschappij kan je overspoeld raken door informatie en daarbij het idee krijgen dat je daar iets van moet vinden. De druk om snel een mening te etaleren ligt op onze schouders. Maar is het soms niet beter om wat meer tijd te nemen om een mening te vormen of zelfs terug te komen op een eerdere mening?

Wieteke van Zeil neemt je mee op reis in de kunstwereld en laat zien dat door het kijken naar kunst een eerste indruk vaak niet is wat je denkt. Door middel van het kijken naar details uit schilderijen en beeldhouwwerken stelt Van Zeil vragen en gaat ze op onderzoek uit. Ze neemt je mee door de geschiedenis, waardoor de blik verruimd wordt en vragen worden beantwoord. De neiging om direct een mening te hebben, wordt hierdoor onderdrukt.

Wat mij vooral is bijgebleven is het plezier waarmee zaken werden onderzocht en het belang van vragen stellen. Wijze lessen waar je in het echte leven zeker wat aan hebt.

Af en toe naar Parijs, voornamelijk om musea te bezoek en culinair te genieten. Het was een fijne gewoonte aan het worden. Ook dichter bij huis was er veel interessant te ontdekken, dus kochten we een museumpas begin dit jaar. Maar het kijken naar kunst verliep net iets anders dan verwacht. Het gebeurt nu vanuit de zetel thuis, met die grote stapel kunstboeken naast mij. Een andere manier om kunst te beleven, maar ook wel interessant.
Het nieuwst boek van Wieteke van Zeil, ‘Altijd iets te vinden’, zorgt ervoor dat ik op een verfrissende en nieuwe manier naar kunst kijk. Want ze heeft gelijk, we vormen té snel een oordeel. We zien iets en we hebben meestal direct een mening klaar. Maar door vragen te stellen, op onderzoek te gaan, naar de details te kijken, en vooral door los te laten wat je al weet, kom je tot nieuwe inzichten. En zo kan je een werk ook beter gaan waarderen.
‘Altijd iets te vinden’ rijkt de lezer 6 belangrijke tips aan bij het kijken naar kunst. Daarnaast bevat het boek ook een paar interessante essays. Over de eerste indruk van iemands gezicht op een schilderij, over de niet-blanke Jezus en over vrouwen in de kunst bijvoorbeeld. Steeds verhelderend en boeiend!
Wieteke van Zeil is vooral gekend van haar rubriek ‘Oog voor detail’ in de Nederlands Volkskrant. Op dezelfde manier brengt ze in dit nieuwste boek verschillende kunstwerken onder de aandacht. Schilderkunst, beeldhouwkunst, performances, fotografie,… alles komt aan bod. De auteur vertrekt vanuit een detail. Door hier aandacht aan te schenken, vragen bij te stellen en op onderzoek te gaan krijg je een nieuwe kijk op het geheel. Vaak gaat het over een stukje culturele informatie, geschiedenis of traditie of zelfs materiaalgebruik.
Heel fijn om de ontroerende performance ‘The artist is present’ van Marina Abramovic in dit boek terug te vinden. Of Gauguin, Berthe Morisot, Rembrandt. Kunst die me al bekend was, maar waar ik toch weer ik toch weer wat nieuws over te weten kom! Ook zoveel werken die me niet bekend zijn of me op het eerste zicht niet zouden boeien. Tot ik dan die mooie of interessante details mag ontdekken!
Kunstliefhebber of (nog) niet, dit boek is een aarader. Mooie en verzorgde vormgeving, vernieuwend en boeiend! Een boek om af en toe nog eens door te bladeren, rustig een kunstwerk in je op te nemen, te genieten! En laat ons vooral onthouden dat we niet te snel mogen oordelen, zodat er verrassende kennismakingen kunnen ontstaan.

Een vrolijkmakend en toegankelijk boek over kijken naar kunst, maar eigenlijk ook gewoon naar de wereld om je heen. 'Altijd iets te vinden' is een bundeling van de serie 'Oog voor detail' die Wieteke van Zeil maakt voor De Volkskrant, aangevuld met een inleiding waarin ze bruikbare tips geeft hoe te kijken en te je mening te vormen. Ik werd meteen blij van de bredere toepasbaarheid van deze tips, want de psychologie van het kijken (én van het oordelen) geldt natuurlijk niet alleen voor het kijken naar kunst. Adviezen als "stel je mening uit", "je oordeel zegt vooral iets over jou" en "je mening bijstellen is geen zwakte, het vergt inzet en autonomie" zouden we ook in het dagelijks leven best wat vaker kunnen toepassen!
Daarnaast bevat het boek tussendoor enkele langere essays waarin Van Zeil in plaats van inzoomt op details juist uitzoomt en algemenere trends beschrijft en bredere verbanden legt, zoals de waardering van vrouwelijke kunstenaars door de jaren heen, de huidskleur van Jezus in uiteenlopende kunstwerken, en vernietiging als/van kunst naar aanleiding van de stunt van Banksy (die zijn pas geveilde 'Girl with Balloon' in 2015 door de shredder haalde). Net zoals in de detailstukken voedt ze in deze langere artikelen de lezer met informatie en geeft ze aanknopingspunten om zelf een mening te vormen over de beschreven verschijnselen. Knap is dat de uiteenzettingen nergens zwaar of traag worden, en mede door grappige terzijdes naar de lezer ("Voor een concluderend oordeel (succes daarmee!) halen we er nog even een citaat bij") laat Van Zeil zien dat het allemaal niet zo serieus hoeft, en dat het vooral om kijkplezier gaat.

Op een speelse en persoonlijke manier gebruikt Van Zeil de details in de kunstwerken die ze bekijkt en beschrijft de ene keer als een linkje naar de actualiteit of naar de (kunst-)geschiedenis, en de andere keer juist als een haakje voor een persoonlijke anekdote. Want kunst kijken ís natuurlijk ook per definitie een persoonlijke ervaring, en Van Zeil laat hiermee prachtig zien dat kunst van alles kan en mag betekenen voor de kijker, en dat de associaties eindeloos zijn - net zoals de variëteit in haar stukken. Zo is een Oosters reliëf uit de zevende eeuw voor Christus aanleiding voor een beschouwing over dierenleed, laat ze je met je neus op een Van Gogh nadenken over de levenslessen van de serie 'Rita' op Netflix, zeggen de tranen van Maria Abramovic iets over lichamelijke aanwezigheid in en de betekenis van social media voor de kunst (en ons dagelijks leven), en weet Van Zeil achttiende-eeuwse blauwe bloemen van Jan van Huysum op een volkomen logische manier te verbinden met een obscuur hiphopnummer. Wieteke van Zeil weet veel over de kunstenaars en kunstwerken die ze beschrijft, en waar je als lezer eventuele voorkennis mist of juist liever wat verder de diepte in wilt gaan is haar stijl aanstekelijk genoeg om zelf dingen op of uit te zoeken - en dat is natuurlijk ook precies de boodschap: kijk verder en doe wat je wilt! Of zoals ze schrijft over de 'betekenis' van de bergen van Georgia O'Keeffe: "Het maakt niet veel uit. Zij heeft het gegeven en wij zullen er altijd het onze in zien."

Het werkt erg goed dat bij de beschouwingen over de kunstdetails ook eerst alleen het betreffende detail afgebeeld is, waardoor je het mooi op je in kunt laten werken alvorens je op de volgende pagina het kunstwerk in het geheel ziet. Dit en de kwaliteit van de gebruikte afbeeldingen zijn een sterk punt in de vormgeving, waar die bij de inleiding en de essays soms wat rommelig en ongeïnspireerd aandoet. Dat is enerzijds storend in een boek dat vooral gaat over kijken en details, maar aan de andere kant minder van belang voor een boek dat is bedoeld om gewoon af en toe in te bladeren, te kijken, je over te verwonderen, en je door te laten inspireren: "Goede kunst zet onze bestaande ideeën in een nieuw licht en houdt onze mentale deuren open" - net zoals goede teksten over kunst!

“Altijd iets te vinden” is een prettig leesbaar boek waarin Wieteke van Zeil ons meeneemt op een reis door eeuwen van schilder- en beeldhouwkunst.

Het boek bestaat uit twee delen: “Tips” en “Details”. In het eerste gedeelte geeft Wieteke ons een zestal tips die ons kunnen helpen bij het tot een oordeel komen over een kunstwerk. Deze tips worden onderbouwd met verwijzingen naar (populair) wetenschappelijke literatuur. Een aantal van die tips zijn zeker ook breder toepasbaar, zoals tip 1: “Stel je mening uit” en tip 6: “Omarm veranderlijkheid”.

In het tweede gedeelte neemt Wieteke ons op reis langs 59 kunstwerken. De lezers van de Volkskrant zullen deze stukjes herkennen uit de Zaterdag bijlage. Wieteke bespreekt een thema waarbij een detail van een kunstwerk een rol speelt. Ze begint soms met een recente gebeurtenis. Een voorbeeld is het detail met als titel “Niet lullen maar poetsen”. Dat begint met het incident van Mark Rutte waarbij hij zijn gemorste koffie opveegt. Vervolgens wordt er verwezen naar verschillende kunstwerken van Jan Steen, Johannes Vermeer en Pieter de Hooch waarin het thema, “gewoon zijn is chic” aan de orde komt. Het thema wordt dan verder uitgewerkt en geïllustreerd met een detail uit een schilderij van Nicolaes Maes.
In een aantal gevallen lijkt het erop dat het detail van het kunstwerk niet de aanleiding is geweest voor de beschouwing. Iedereen heeft wel eens een keer in de trein of de auto een zonsopkomst gezien met prachtige kleuren. Wieteke geniet van zo’n zonsopkomst in de trein naar Keulen en op de terugweg is er ook nog een prachtige zonsondergang. Een kunstenaar moet proberen deze vergankelijke kleurenpracht op het doek te vangen. Wieteke illustreert dat dan met een detail uit een schilderij van Salomon van Ruysdael dat ze tijdens deze trip in het museum in Keulen ziet hangen.

Deze 59 beschouwingen bestaan uit een paginagrote afbeelding van het detail en een afbeelding van het hele kunstwerk. De tekst beslaat iets minder dan twee pagina’s. Het is niet zo dat Wieteke alleen maar kunstwerken uit de het verleden beschrijft. Ook details van hedendaagse kunstwerken van bv Raquel van Haver uit 2018 en van Chuck Close uit 2002 worden besproken.
Nagenoeg alle details komen uit de figuratieve schilder- en beeldhouwkunst. Er zijn 3 uitzonderingen. Één detail komt uit een performance van Marina Abramović en er is een detail uit een foto. Ook is er maar één abstract werk. Dat laatste vind ik persoonlijk jammer. Ik had graag gelezen wat Wieteke te vertellen zou hebben over het werk van bv Rothko, Pollock of Appel.

In het tweede deel zijn ook een 5-tal wat langere essays over actuele thema’s in de kunsthistorie, o.a. over de kleur van Jezus, de onderwaardering van de vrouwelijke kunstenaars en of de vernietiging van kunst ook kunst is (Bansky’s Girl with Balloon). Deze essays worden ook weer onderbouwd met verwijzingen naar de literatuur.

Atlas Contact heeft een prachtig boek op de markt gebracht, gedrukt op zwaar papier, waardoor de afbeeldingen van de kunstwerken goed tot hun recht komen. Het is niet alleen een leesboek, maar ook een kijkboek. Ook aan de typografie is aandacht besteed: de tips en de essays zijn uitgevoerd in een ander lettertype dan de details. Voor de essays is gebruik gemaakt van een gekleurd papier. Dit alles geeft aan dat de uitgever duidelijk oog voor details heeft.

“Altijd iets te vinden” is een aanrader. Het stimuleert je om iets te vinden van kunstwerken, maar ook in het vinden van interessante details in kunstwerken. Het gaat niet alleen over de kunst van het oordelen, maar zeker ook over het oordelen over kunst. Nu we in deze tijden van Corona beperkt worden in ons reisgedrag is tip 5: “Je had erbij moeten zijn” helaas wat moeilijk uitvoerbaar. Dit boek kan je wel helpen om een aantal schilderijen op je bucketlist te zetten om zelf te gaan zien.

Voorbij je vooroordelen

Voor veel mensen is een bezoek aan een museum een ontspannen uitje. Zelf heb ik er altijd een dubbel gevoel bij. Enerzijds geniet ik van prachtige (schilder)kunst, maar anderzijds maakt het me ook onrustig. Wat betekenen ze? Wat wil de schilder uitdrukken? Hoe voelde de schilder zich toen hij het (doek) maakte? Wat vind ik er van? Mag is het mooi of minder mooi vinden? Vragen die bij mij opkomen. Ik was erg benieuwd naar het boek van Wieteke van Zeil over hoe te kijken naar kunst.

Van Zeil begint haar boek met een inleiding hoe het komt dat onbevangen kijken zo lastig is, omdat we momenteel geneigd zijn over alles en iedereen razendsnel onze mening klaar te hebben. Ze geeft meteen zes waardevolle tips om tot een gewogen oordeel te komen:

1. Stel je mening uit
2. Wat je vindt, ben je vooral zelf
3. Wat je niet begrijpt, houdt je nieuwsgierig
4. Kunst is geduldig – nu wij nog
5. Je had erbij moeten zijn
6. Omarm veranderlijkheid

Voor mij was het boek al geslaagd na deze mooie tips. Ik ga ze zeker weer doorlezen voor ik naar een museum of tentoonstelling ga. De tips spraken mij aan, omdat Van Zeil ze niet alleen toepast op het kijken naar kunstwerken, maar dat ze ook toepasbaar zijn op actuele zaken als de zwartepietendiscussie of het luisteren naar een youtubevideo van Beyoncé.

Dan volgen een aantal korte hoofdstukjes waarin verschillende kunstwerken centraal staan. Van Zeil geeft eerst een detail uit een kunstwerk weer, zodat je gedwongen wordt heel specifiek te kijken zonder dat je het grotere ‘plaatje’ kent en zoomt ze hierop in. Daarna krijg je pas het grote geheel te zien. Heel verrassend. Het zijn fijne korte stukjes en je kan kiezen hoe en welke je leest en in welke volgorde. Of gewoon lekker er doorheen bladeren en naar de afbeeldingen kijken en zonder oordeel raden wat je ziet zonder de tekst te lezen, want zo schrijft Van Zeil ook bij een stukje over een glazuurtegel: ‘Als je in een museum bent, zie je meestal beeld óf tekst. Eerst beeld, dan – vaak zo snel mogelijk – tekst erbij. De honger om te horen wát iets is, hoe het is gemaakt, wie het heeft gemaakt en waar het vandaan kwam, wint het meestal van het proberen zelf te raden. Tekst is geruststellender dan beeld. Tekst zegt ons hoe het zit, terwijl beeld ons laat puzzelen’. En dit laatste is eigenlijk het spannendst. Ik vond zelf vooral de stukjes waarbij kunst en religie worden gecombineerd het interessantst, maar dat is persoonlijk en aansluitend bij mijn interesses.

Vervolgens beschrijft Van Zeil in vijf essays nieuwe manieren om naar kunst, geschiedenis en actualiteit te kijken: De kleur van Jezus, Gaan we nu eindelijk van vrouwelijke kunstenaars houden?, Sprezzatura, of hoe het leven met een schijnbaar gemak te betreden, Het leesbare gezicht van de kunstenaar, Banksy voor de borrel.

Interessant hoe Van Zeil in haar essays de heersende smaak ter discussie stelt. Zo schrijft ze in haar stuk over Gaan we nu eindelijk van vrouwelijke kunstenaars houden? dat we mensen nodig hebben die zich bewust zijn van een disbalans en die de vanzelfsprekendheid van de heersende smaak ter discussie stellen. Een standpunt dat ook naar voren komt in het eerste essay over de kleur van Jezus. Ook het essay over Het leesbare gezicht van de kunstenaar vond ik erg boeiend en was herkenbaar. Bijvoorbeeld hoe je in Henk Helmantel echt een kunstenaar herkent als je hem alleen al door de stad ziet fietsen, maar dus tegelijk vast zit aan vooringenomenheid. Boeiend aan haar essays is verder dat ze er wetenschappelijke experimenten bij haalt om haar mening te ondersteunen en dat ze vaak over meer gaan dan alleen over het kijken naar kunst en het vormen van je mening.

Kortom, een interessant boek en zeer leerzaam, omdat Van Zeil ook veel kunstwerken toont die ik zelf nog helemaal niet kende en ze je op details wijst die ik op het eerste gezicht nog helemaal niet had gezien!

Wieteke van Zeil (1973) is kunsthistoricus en journalist.

Altijd iets te vinden, het recente boek van Wieteke van Zeil, gaat over het vergroten van het plezier dat kijken naar kunst geeft. Als we ten minste bereid zijn om een paar dingen te doen: ons oordeel even uitstellen, van perspectief willen veranderen en de tijd te nemen voor details.
De schrijver valt in de Inleiding meteen met de deur in huis: om te kunnen genieten van kunst moeten we ons ‘het oordeelloos observeren van een kind’ [weer] eigen maken, en dat is voor volwassenen nog niet zo eenvoudig, beïnvloed en afgeleid als we zijn door de lessen en ervaringen in ons leven.
Haar Tips zijn niet nieuw maar het opvolgen zeker waard. Stel je oordeel uit, kijk langzaam en neem de tijd om tot een meer afgewogen oordeel te komen, als je al iets moet vinden. En je hoeft ook niet alles wat je ziet te begrijpen of te duiden; ‘het ontzagwekkende’ van sommige kunstwerken, dat je door en te veel aan emoties niet weet wat je ziet en moet vinden, noemt ze awe. Zeer de moeite waard, deze kijktips, al vond ik het veelvuldig verwijzen naar psychologisch onderzoek, met deels algemeen bekende, deels speculatieve uitkomsten te nadrukkelijk. Dit maakt kunst kijken, volgens de schrijver, een therapeutisch bezigheid. Maar dan komt het onbevangen kijken behoorlijk in het gedrang.
Door de aandacht voor details ga je anders, langzamer en dus beter kijken, schrijft ze.
Er is in deze bundeling van 60 beeldanalyses een sterke afwisseling van serieuze kunsthistorische beschouwingen, zeg maar gerust juwelen, en lichtvoetige weetjes. De schrijver doet haar best om voor een breed publiek toegankelijk te zijn, en dat siert haar, er wordt vaak veel te ingewikkeld gedaan in kunstbeschouwingen. Maar als lezer die regelmatig naar tentoonstellingen gaat en zich op de hoogte houdt van de ontwikkelingen in de kunst en geïnteresseerd is in kunstgeschiedenis heb ik me af en toe wat verwonderd over enkele al te populaire en minder relevante passages. Ik noem als voorbeeld de prachtige beschouwing over Huysums blauwe bloemen en het onnavolgbaar bijgesleepte hiphop motief.
Enfin. Dit zijn slechts enkele minpunten; veruit de meeste verhalen zijn heerlijk om te lezen en verrijkend. Ik heb genoten van het mooie en ontroerende ‘Een raampje open’ over Monets Impression, soleil levant, en het indringende ‘Ze is iemand’, dat Gauguin’s model Tehamana eindelijk en terecht een naam bij het gezicht geeft, en over het betoverende ‘Oorlampje’, dat het oor is van Mina Carlson-Bredberg in haar Zelfportret.Ik noem ook nog het stuk over de paragone in de Renaissance met die missende knoop aan de mozetta van Kardinaal Agostino van Bernini [minus die modieuze ‘een dingetje’ en ‘pitch’]. Prachtige observaties; dit is hoe je naar kunst kunt, nee, moet kijken!
De essays zijn zonder uitzondering de moeite van het zorgvuldig lezen waard. Ook als je bekend bent met de kunstgeschiedenis bieden ze een schat aan verrassende kunsthistorische inzichten [De kleur van Jezus], die met een vanzelfsprekende moeiteloosheid worden beschreven; over sprezzatura gesproken! Daar zou ik wel meer van willen lezen in wellicht een volgend boek.
Altijd iets te vinden van ons nationale Hoofd Kunstbijzaken is een fraaie glossy uitgave, met prachtige afbeeldingen. Het is een heerlijk boek, dat ik iedereen met interesse in kunst kan aanraden.

De kunst van het oordelen is de ondertitel van dit boek waarin onder andere tips worden besproken over hoe je naar kunst kunt kijken en vooral over hoe je een oordeel kunt vormen.
De rubriek in de Volkskrant van Wieteke van Zeil lees ik altijd met veel plezier en dit boek is nog leuker. Een feest om in te bladeren en om in te lezen.
Mooi inzicht: Kunst geeft soms de vrijheid naar gedachten waar je anders niet meer- of nog niet- bij kon.
Ook tip 6 - je mening bijstellen is geen zwakte, vind ik waardevol.
heel fijn boek!

Als leek op het gebied van kunst heb ik met veel plezier dit boek gelezen. Het schrijfplezier spat van de bladzijden af. Het is een mooi, zwaar boek en suggereert alsof er gewichtige en moeilijke tal gebruikt zal worden, maar niets van dat alles is waar.

Het boek bestaat uit 3 delen: inleiding, details en essays.
De inleiding is geschreven om je bewust te maken hoe je in het algemeen én in het bijzonder kunst beoordeelt. Hoe je oordeelt hangt af van erg veel factoren, waar je je vaak (ik in elk geval) niet bewust van bent, zoals je gemoedstoestand, de kennis die je al wel of niet hebt, de tijd waarin je leeft. Dit zijn factoren afkomstig uit verschillende vakgebieden zoals de psychologie, sociologie en de filosofie. Zo geeft ze je kennis mee om vervolgens in het tweede deel, details, met de juiste blik naar de kunstwerken te kijken die beschreven worden.

In het tweede deel worden met name schilderijen en beelden beschreven. Diverse kunststromingen komen aan bod zoals het impressionisme, het realisme en het surrealisme. Van vrolijke tot sinister en van Rembrandt tot Dali. De thema´s zijn ook erg divers, zoals mode, symbolen zoals spiegels, religie en oude rituelen. Telkens vraagt ze zich af: ´Wat zou de kunstenaar met het kunstwerk bedoeld hebben?´

Het laatste deel zijn essays over grote, controversiële thema´s in de kunst, zoals de rol van vrouwelijke kunstenaars in de kunst. Hierbij gaat ze vooral in op hoe in de tijd er anders tegen vrouwen wordt aangekeken en hoe je dit kunt terugzien in de kunst en de waardering ervan. Ook wordt besproken wat de bedoeling van de kunstenaar kan zijn met het werk. Kunst kan humoristisch, leerzaam, choquerend of heel gewoontjes (alledaags) zijn, met voorbeelden volop.

Kortom het is een heel afwisselend, rijk en interessant boek, echt een aanrader!

De leukste opdracht vroeger op school was ‘t om een tekenvel vol te kleuren en daaroverheen een laagje zwart aan te brengen waarin je dan een tekening kraste. Steeds weer die verrassende kleureffecten die je tevoorschijn toverde! Een zelfde gevoel bekruipt me, als ik het boek “Altijd iets te vinden” van Wieteke van Zeil lees.

Want, wie kent ze nog niet, de verfrissende blikken op een kunstobject in de artikeltjes in de VKweekendbijlage?
De onvermoede details waarop de auteur je wijst als je een kunstwerk beter gaat bekijken.
En dat met de simpele formule: een stukje uit een schilderij of een ander kunstvoorwerp onder de loep nemen en daar je gedachten over laten gaan. Soms met psychologische, filosofische en kunsthistorische, maar meestal met maatschappelijk relevante kanttekeningen. Vooraf trekt van Zeil bij specialisten haar bevindingen na en betrekt er af en toe zelfs haar lezers bij, daarmee benadrukkend dat je op heel veel verschillende manieren naar een object kunt kijken.
Zo ging het in haar eerste bundel: “ Dichterbij ” en zo gaat het nu in deze uitgave. Toch heeft deze tweede verzameling opstellen iets extra’s meegekregen. Niet alleen een 6-tal tips aan het begin, maar ook 5 essays onderbreken de afzonderlijke ‘portretjes’. Met een meer beschouwend karakter zorgen zij voor extra kunsthistorische diepgang. Ook de keuze van de objecten is diverser geworden. Geactualiseerd en met andere accenten. Bewegingen als #MeToo en ‘Black lives matters’, hebben hier zeker hun invloed laten gelden.

Persoonlijke herinneringen komen boven bij het lezen van de verzameling columns die ten doel hebben
mensen goed te laten kijken. En dat werkt. Van Zeil zoomt in op het object en brengt het héél dichtbij: je zag het niet maar het ìs er toch ècht, en ik tover het tevoorschijn! Het lijkt erop of ze je als een ware ‘kunstarcheoloog’ een kleine rondleiding geeft en er de wereld van toen en nu bij betrekt.
Bijna ongemerkt krijgt de lezer –nu eens poëtisch, dan weer empathisch- een informatief inkijkje in de historische context. Tegelijkertijd word je uitgedaagd er wat van te vinden. Dat beklijft, maakt nieuwsgierig en betrokken: goed oordelen is immers eerst zelf zien, volgens tip 5.
De vlot geschreven alledaagse teksten zijn geïllustreerd met zowel het detail als het totale kunstwerk.
Soms heb je er een loep bij nodig om daarin het uitgelichte stukje te ontdekken, maar ook dàt maakt ongetwijfeld deel uit van ‘het avontuur’. Na een paar zoektochten wil je je zinnen wel even verzetten. Dan is er behoefte aan meer kunsthistorische diepgang.
De essays over uiteenlopende thema’s voorzien daarin, al ligt hierin wel een teveel aan gepsychologiseer op de loer. Datzelfde geldt voor de tips die daarbij ook nog in een wel èrg dunne letter zijn gedrukt. ’n Crime voor vermoeide ogen….
Niettemin een èchte aanrader voor de harten die sneller gaan kloppen bij het kijken naar kunst èn die zich willen laten meenemen in verbeelding, verrukking en enthousiast vakmanschap.